- توضیحات
- دسته: زیبایی های آذربایجان
تاريخچه كليبر
در گذشته، اين شهرستان يكی از مناطق خان نشين بوده و روستائيان محروم تحت ستم اربابان و فئودالها قرار داشتند.
بنابراين در اين شهر چندان به عمران و آبادانی توجهی نشده است. و به علت نزديكی كليبر به نوار مرزی از نظرسياسی و نظامی اهميت خاصی داشته است.
پس از كشف سفالهايی در اين منطقه، قدمت تاريخی اين شهرستان به زمان اشكانيان و قرون اوليه اسلامی نسبت داده‌شده است كه در آن زمان مردمانی در آن سكونت داشته‌اند.
بقعه‌ها(مزارها)
برج سنگی
برج سنگی كليبر در روستای قشلاق قارلوجا و در كنار رود ارس، واقع در مسير راه خمارلوـ اصلاندوز قرار گرفته وبصورت برج كوتاه هشت ضلعی خود نمايی میكند. بنای برج منسوب به قرن هفتم و هشتم هجری قمری است كه دردوره صفويه تعميراتی در آن صورت گرفته است. احتمال میرود بنای مذبور مدفن يكی از بزرگان دوره ايلخانان مغول‌باشد. ديوارهای گنبد بنا تماماً از سنگهای تراش معمولی ساخته شده و زير آن نيز سردابه‌ای احداث نموده‌اند.
هر يك از اضلاع برج 75/1 متر و بلندی آن حدود 5 متر میباشد. بنای برج از قطعات سنگی بزرگ ساخته و پرداخته‌شده است.
بقعه شيخ عبدالله انصاری
در روستای «اوزی»، 8 كيلومتری كليبر و 6 كيلومتری راه اهر- كليبر قرار دارد. بنايی است چهارگوش با گنبدآجری و بدون كاشی ساخته شده است كه سبك معماری آن به قرون اسلامی میرسد.
بقعه شاه قاسم
در قريه پيره‌لر و در 27 كيلومتری شمال كليبر واقع شده است. سبك معماری آن به شيوه اسلامی نسبت داده شده‌است.
بقعه برج جانباغی
بقعه مربوط به سده‌های هفتم و هشتم هجری قمری است و در روستای جانباغی واقع شده است.
بقعه شاه حيدر
اين بقعه در روستای شاه حيدر قرار دارد و معماری آن متعلق به دوره اسلامی میباشد.
مقبره مغول
اين مقبره در روستای آس قديم واقع شده و متعلق به يكی از برادران مغول میباشد. اين مقبره مربوط به قرن ششم‌هجری است.
امامزاده‌ها
امامزاده شعيب
در روستای دوزال واقع در 47 كيلومتری راه قديمی تبريز ـ اهر و 20 كيلومتری شمال خروانق، برفراز كوهی قرار گرفته‌كه مشرف به رود ارس میباشد. با توجه به شيوه معماری آن و كتيبه‌های موجود در آن، بنا را میتوان به اواخر قرن‌هفتم يعنی دوره ايلخانی نسبت داد.
بقعه بصورت برج هشت ضلعی آجری بلندی است كه بر روی يك قاعده سنگی استوار گرديده است، در هر ضلع‌طاقنمايی بلند با طاقی جناغی وجود دارد كه از يكنواختی نمای خارجی میكاهد.
در قسمت فوقانی برج حاشيه‌ای از تزئينات معرق با كاشیهای لاجوردی و فيروزه‌ای به عرض 110 سانتی متر دور تادور بنا را پوشش داده است كه متأسفانه قسمت زيادی از آن فرو ريخته و آنچه به جای مانده نشانگر ذوق و سليقههنرمندان آن زمان میباشد. در سمت غربی بالای برج، قسمتی فرو رفته وجود دارد كه كتيبه‌ای از كاشی فيروزه‌ای نصب گرديده و بر روی آن عبارت (عمل استاد محمد بن جمال احمد) نوشته شده است.
اين كتيبه در اثر مرور زمان آسيب ديده‌است. برج دارای گنبدی دوپوش است. در طبقه همكف، برج دارای سه درب‌ورودی كتيبه‌دار است و ورودی غربی توسط اطاقی الحاقی به مسجد دوزال متصل است. از همين اطاق میتوان وارد زيرزمين و محل اصلی مقبره شد. در وسط سردابه ستون هشت پر آجری وجود دارد و سقف آجری سردابه به طرز ماهرانه‌ای تقسيم بندی شده است. در قسمت راست سردابه قبر موسوم به امامزاده شعيب قرار دارد.
الحاقات جانبی آن كه بعد از برج ساخته شده شامل مهمانسرا، مسجد و قهوه‌خانه میباشد.
خانه‌ها
خانه فرخی
منزلی است كه در بلنديهای مشرف به كليبر ساخته شده است. منزل مورد نظر خانه مسكونی آقای فرخی میباشد وبنايی اختصاصی است. بنا با آجر و خشت خام ساخته شده است. جرزها و طاق و پايه‌ها از آجر معمولی ولی باروها وحصارها از خشت خام است.
در وسط حياط يك برج 8 ضلعی وجود دارد. ازاره برج به ارتفاع 5/1 متر با سنگ تراشيده و بدنه برج در حدود 6/5متر با آجر ساخته شده است. اين برج دارای گنبد كوتاه ساده است.
گورستانها
گورستان ارامنه
اين گورستان در قسمت پايينی روستای ونيق قرار گرفته‌است.
قلعه‌ها
قلعة جمهور، «دژبز» يا قلعه بابك
اين قلعه در 50 كيلومتری شمال شهرستان اهر و در 16 كيلومتری غربی كليبر و به فراز ارتفاعات غربی رود قره سوخودنمايی میكند. برای رسيدن به دروازه قلعه بايد از معبر دالان مانندی به طول 200 متر عبور كرد. اين قلعه از برج وباروهای متعددی تشكيل يافته كه برجهای مدور از سنگ مالون با ملات ساروج است و باروها نيز از نوعی سنگ‌گرانيت ساخته شده‌اند.
پس از عبور از معبری تنگ به قصری میرسيم كه بصورت سه طبقه‌بوده، مشتمل بر تالار اصلی و هفت اطاق در اطراف‌تالار مركزی میباشد. در قسمت شرقی، تأسيسات ديگری مركب از چند اتاق و آب انبار قرار دارد.
سقف آب انبارها با طاقهای جناغی و گهواره‌ای پوشيده شده است. در قسمت شمال غربی بوسيله پلكانهایسرتاسری كه اكنون ويران شده به قسمت فوقانی میتوان صعود كرد، داخل آن به وسيله دو نيم ستون مشخص گرديده‌است. در قسمت بالای اين ستونها محلی جاسازی شده كه شامل چند بخش میباشد و احتمالاً اين محل، مقرسربازان جهت ديده بانی بوده است.
مجموع مساحت اين قلعه در حدود ده هزار متر مربع میباشد. زمان قطعی احداث اين بنا معلوم نيست، ولی احتمال‌دارد مجموعه قلعه در دوره ساسانی احداث گرديده باشد. از آنجا كه اين مجموعه در قرن سوم يكی از پايگاههای مهم‌و محكم بابك خرم دين در مصاف با اعراب و لشگريان خلفای عباسی بوده، تعميرات اساسی در آن انجام گرفت وقسمتهايی به آن اضافه شد و در كاوشهايی كه در چهار اتاق قصر اين قلعه به عمل آمد چندين تنور و سفالينه‌هایمتعددی مربوط به قرن سوم هجری و سفالهايی مربوط به اواخر قرن هفتم هجری و سكه هايی از دوران اتابكان كشف‌گرديده است.
اين قلعه قبلاً به قلعه بند هم معروف بوده و همين كلمه بعدها تغيير شكل پيدا كرد و در نتيجه به «بز قلعه سی» تبديل‌شد و پس از قيامهای بابك به قلعه بابك مشهور شد.
قلعة پيغام
قلعه پيغام (پيكان) در كناره راه اهر به كليبر واقع شده است. فاصله اين قلعه از كليبر 13 كيلومتر و از اهر 50 كيلومتر و ازقلعه بابك 18 كيلومتر میباشد. در دره رودخانه «ايل قره»در كنار چپ رودخانه و در ميان بستر وسيع رودخانه «دره‌رود» صخره‌ای متعدد از فرسايش رودخانه‌ای ديده مي شود كه به صورت «تپه شاهد» بوده و از سه طبقه از پايين‌به بالا تشكيل شده است و قلعه پيغام بر روی اين تپه بنا است. كوه پيغام دارای پرتگاههای خطرناك و طبيعی میباشدو در نتيجه فرسايش به صورت تراسهای بزرگ و كوچك با ديواره‌های صخره‌ای در آمده و بر روی سكوهای آن در سه‌رديف استحكامات مختلفی تعبيه شده است. تأسيساتی كه از اين قلعه باقی مانده به شرح زير است: شش برج ديده‌بانی در ديواره غربی كوه به شكل استوانه با سنگهای سفيد لاشه و رويه‌دار. دوم در قسمتهای فوقانی و در لبه پرتگاهها،ديواره‌ها و ساير تأسيسات قلعه در تمام كمركش كوه احداث شده بود كه امروزه قسمتی از آنها از بين رفته است. سوم‌يك چهار طاقی سنگی (1*2) به ارتفاع دو متر كه احتمالاً آب انبار بوده و مصالح ساختمانی آنها قلوه سنگ و ساروج‌است.
سبك بنا و استعمال سنگ لاشه و موقعيت احداث قلعه در معبر طبيعی رودخانه دره رود و وجود سفالهای منسوب به‌دوره اشكانی و قرون اوليه اسلامی نشانگر اين است كه اين قلعه از استحكامات پيش از اسلام مخصوصاً اشكانيان‌بوده و اگر در قرون اوليه اسلامی مورد استفاده قرار گرفته مسلماً يكی از پايگاهای بابك خرم دين بوده است.
درباره وجه تسميه و شهرت قلعه پيغام چنين میگويند كه اين قلعه از اغلب قلعه‌ها و استحكامات بابك قابل رويت‌بوده و چون هر نوع لشگركشی از كنار رودخانه انجام میگرفت و از اين نقطه میگذشت قلعه بانان، علاوه بر دفاع،اخبار عبور لشكريان را به وسيله آتش خبر میدادند و به اين دليل اين قلعه به پيغام شهرت يافت.
قلعه سلسابيل
اين بنا منسوب به دوره ساسانی و اوايل اسلام میباشد كه در روستای حسن بيگلو واقع است و يك قلعه نظامی ايران‌به حساب میآيد. اين قلعه در بالای كوهی ما بين قريه ارزين و حسن بيگلو واقع شده است.
قلعه آوارسين
قلعه آوارسين در 5/22 كيلومتری جنوب خدآفرين در دهستان كيوان در ميان كوههای شمال شرقی اين شهر ساخته‌شده است. اين قلعه يكی از قلعه‌های تاريخی آذربايجان در منطقه قراداغ است كه مانند ساير قلعه‌های تاريخی ديگردر قره داغ به اين سرزمين هويت تاريخی بخشيده است.
اين قلعه در دوره قبل از تسلط اسلام يعنی در دوره اشكانيان و اوايل حكومت ساسانيان ساخته شده است و در دورهتسلط سپاه اسلام بر آذربايجان مورد بهره برداری سپاه اعراب قرار گرفته كه به اين منطقه از قره داغ هجوم آورده بودند.
قلعه آوارسين قلعه نظامی و دفاعی بوده است ونوع معماری و موقعيت جغرافيايی آن نشان میدهد كه اين قلعه به‌تمام جوانب و محيط كوهستان تسلط كافی داشته است. در سه جانب شرقی و غربی و جنوبی قلعه پرتگاهای مخوفیواقع است كه ارتفاع ديواره قلعه از پايه‌های طبيعی صخره‌ای در حدود 40 متر و طول قلعه در حدود 250 متر و عرض‌آن نزديك به 45 متر است. قلعه آوارسين از شرق به غرب كشيده شده است. اين قلعه از سنگهای لاشه‌ای و صيقلیمحلی بنا شده و ملاط آن از ساروج و نوعی مخلوط آهك و گچ است. عرض ديوارهای قلعه نزديك به 5/1 مترمیباشد. كل محوطه قلعه نزديك به 1500 متر مربع است.
در داخل قلعه يك آب انبار به شكل مكعب مستطيل باسنگهای درشت و ملاط آهك با طاق ضربی بنا شده و يك‌رشته چشمه كوچك، آب مورد مصرف قلعه نشينان را تأمين میكرد و هم اكنون نيز اين رشته آب در داخل انبارمشاهده میشود.
قلعه يوزبند
اين قلعه منسوب به دوره ساسانيان است.
قلعه قلعه‌كندی
اين قلعه در روستای قلعه‌كندی و 50 كيلومتری شمال شرقی كليبر واقع شده است. اين قلعه را به دوره ساسانيان‌نسبت میدهند.
پلها
پل خدآفرين
دوپل تاريخی به فاصله اندكی (100متر) از همديگر بر روی رود ارس قرار گرفته است كه به نام خدآفرين مشهور است. اولی منسوب‌است به قرن 6 هـ ق. در دوره سلجوقيان به طول 160 متر (120 متر متعلق به ايران و 40 متر متعلق به شوروی سابق و آذربايجان‌فعلی است كه دارای 15 طاق «جناقی و هلالی» میباشد كه با ابعاد نامساوی و غير مشابه ساخته شده است. علت عدم متساویطاقها به خاطر اسقرار پايه طاقها بر صخره‌های طبيعی رودخانه ارس بوده است. نحوه ساخت بدين گونه بوده است كه سنگهایدرشتی در كف رودخانه در محل پايه‌ها وجود داشته ولی پايه پل بر سطح محكمی قرار نمیگرفته است كه با تمهيداتی آنها را در زيرپايه پلها قرار میدهند. مصالح ساختمانی آن سنگهای قلوه و لاشه در پايه‌ها و آجر در ساختمان طاقها و ملات گچ و آهك میباشد.
پل دوم در حدود 120 متر طول دارد دارای 10 طاق میباشد و منسوب به دوره صفويه است. مصالح آن سنگ تراشيده ملات گچ وآهك میباشد.
كليساها
كليسای ونيق
در سر در اين كليسا كتيبه‌ای به زبان ارمنی با صليب ديده میشود.
تپه‌ها
تپه اژدها داشی
در دشت لشگرگاه هوراند از توابع شهرستان كليبر، تپه بسيار كوچكی به شعاع تقريبی 15 و ارتفاع 5/1 متر وجود دارد.در اصطلاح محلی، به اين تپه اژدها داشی (سنگ اژدها) میگويند و معروفيت تپه‌ها به اين نام از آنجا ناشی میشود كه‌در آن سنگی نيمه تراشيده به صورت سنگ افراشت‌ها بوده كه شكل اژدها داشته است.
از اين تپه آثار مختلفی از جمله قطعات شكسته سفال و سنگ چخماق مربوط به قرون اوليه هزاره اول قبل از ميلاد ويك قطعه گل گچی قالبی 24 پر پيدا شده كه 8 پر آن باقی است و در موزه آذربايجان نگه داری میشود.
تپه نادری
اين محل از هزاره قبل از ميلاد تا اواخر قرن 11 هجری مسكونی بوده علت نامگذاری آن اين است كه نادر شاه جهت‌ضلع شاه طهماسب دوم صفوی انجمن بزرگی تشكيل داد و سران كشور و بزرگان را به اين محل فراخواند و منجر به‌خلع شاه طهماسب و رسيدن نادرشاه به سلطنت گرديد.
عمارت‌ها
عمارت طومانيانس
اين عمارت در روستای ونيق دهستان منجوان واقع است. اين بنا به دوره اسلامی منسوب است. اتاقهای اين بنا به‌صورت بزرگ با پنچره‌های چهار سمت و با دو در بطرف مشرق و مغرب ساخته شده است. بنا دارای 6 برج ديده‌بانی با طبقات مختلف نگهبانی میباشد. ساختمان از سنگهای بزرگ و تراشيده شده بنا گرديده و دارای آب آشاميدنیبوده و بوسيله لوله‌های سفالی و به داخل اتاقها و ساير قسمتها برده شده‌است. در ميان ديوارها لوله‌های سفالی وجودداشته كه آب گرم در آنها جريان يافته و اتاقها را گرم مینموده است.
ساختمان آينه‌لو
در روستای آينه لو واقع گرديده و به احتمال زياد همزمان با عمارت تومانيانس ساخته شده است.
