- توضیحات
- دسته: یادداشت ها
زین مرکز شهر، نالانم!
« نگاهی کوتاه به بافت و مسائل شهری خیابان جمهوری تبریز »
امیر ثناجو/ روزنامه طرح نو، شماره 1017
بافت مرکزی شهر تبریز در طی 90 سال گذشته و با ورود شهرسازی مدرن از دوره ی پهلوی اول به ایران دستخوش تغییرات فراوانی شده که بخش زیادی از این تغییرات تابع خیابانکشی های جدید بوده است. در بخش اول این نوشتار، نگاهی کوتاه خواهیم داشت به بافت اطراف خیابان جمهوری حد فاصل خیابان فردوسی تا راسته کوچه و مسائل شهری این بخش از مرکز شهر را مرور خواهیم نمود.
خیابان فردوسی در بین سالهای 1308-1310 در زمان مرحوم تربیت که شهردار وقت تبریز بود احداث شد. این خیابان، بازار تبریز را از سمت سرای گرجیلر به خیابان امام (پهلوی سابق) متصل مینمود. چند دهه پس از آن خیابان جمهوری عمود بر خیابان فردوسی احداث شد که آن را به دو بخش فردوسی جنوبی و شمالی تقسیم کرد. با احداث خیابان جمهوری موج جدیدی از تغییرات شهری شکل گرفت. در دو سوی این خیابان پاساژهای و واحدهای صنفی جدید احداث شدند و واحدها و کارگاهه ای تولیدی که پیش از این در آن منطقه از شهر فعال بودند به طبقات فوقانی ساختمانهای جدید الاحداث این خیابان نقل مکان کردند. با توجه به اینکه تعداد خودروها و بار ترافیکی در آن زمان بسیار اندک بود حضور این واحدهای تولیدی در درون بافت مرکزی مشکلی ایجاد نمیکرد اما با گذشت زمان و توسعهی شهر و افزایش شدید خودروها و جمعیت شهری، این واحدها به تدریج سازگاری خود را با اصول شهرسازی از دست داده اند که در زیر به چند مورد اشاره میکنیم:
- همانطور که گفته شد اغلب واحدهای طبقات فوقانی ساختمانهای هر دو سوی خیابان جمهوری در حد فاصل فردوسی شمالی تا راسته کوچه در صنف تولیدی و به ویژه تولید پوشاک مشغول به کار هستند. با توجه به ماهیت این صنف، بسیاری از آنها ارباب رجوع عام نداشته و به همین دلیل مالکین این واحدها انگیزه و تمایل چندانی برای صرف بودجه در راستای زیباسازی نمای بیرونی ساختمانهای خود ندارند(چند سال پیش نیز شهرداری تسهیلاتی در جهت زیباسازی نمای ساختمانهای این مسیر ارائه نمود که چندان مورد استقبال قرار نگرفت) . از سوی دیگر وجود بنرها و لباس های آویزان و لامپهای مهتابی و فضای کارگاهی نه چندان خوشایند این واحدها، مناظر و جداره های شهری نازیبایی را ایجاد کرده است که این خود بر روحیهی مردمان شهر تاثیر نامطلوبی گذاشته و چهرهی فرسودهای به شهر میدهد.
- از سوی دیگر، این واحدهای تولیدی به دلیل فضای کارگاهیشان مستعد خطرات و حوادثی همچون آتشسوزی هستند که پیش از این نیز بارها برخی از این واحدها دچار این حوادث شدهاند. علیرغم وجود چند ایستگاه آتشنشانی در مرکز شهر، به دلیل ترافیک بسیار سنگین این منطقه، در صورت وقوع حوادثی مانند آتشسوزی، رخ دادن فاجعه ای همچون پلاسکوی تهران هر چند در ابعادی کوچکتر، دور از انتظار نخواهد بود
- بسیاری از فروشندگان سایر نقاط شهر تبریز برای خرید لباسها و کالاهای خود به صورت عمده، در طول روز با خودروهای شخصی و یا وانت به این واحدهای تولیدی مراجعه میکنند که این خود بر ترافیک این مسیر میافزاید که این مشکل در ضلع جنوبی خیابان که پایانه اتوبوسرانی نیز در این امتداد آن قرار دارد بیشتر به چشم میخورد.
بنابه آنچه که گفته شد استمرار حضور واحدها و کارگاه های مذکور فضای نامطلوبی را در مرکز شهر ایجاد کرده و بهتر است شهرداری تبریز در برنامه ریزی های کلان خود برنامه جامعی برای دگرگونی و زیباسازی این خیابان داشته باشد. شاید بتوان با سرمایه گزاری و مدیریت مناسب، واحدها و کارگاههای این مسیر را به نقطه دیگری از شهر مانند انتهای شمالی خیابان مطهری در امتداد چایکنار انتقال داده و ساختمانهای مذکور را به اصناف خدماتی واگذار نمود که در این صورت در این مسیر از شهر شاهد تغییرات مثبت بسیاری خواهیم بود.
مسیر مهم دیگر این بخش از شهر، خیابان فردوسی شمالی میباشد. این خیابان که تا اواسط دهه هفتاد به روی خودروها گشوده بود با تصمیم مسئولین وقت به یک پیادهگذر تبدیل شد که البته شباهت چندانی به یک پیادهگذر واقعی ندارد! شهرداری وقت تبریز، اقدام به ایجاد یک بازار زیرزمینی و پارکینگ در این مسیر نمود و بیشترین مساحت سطح صفر این مسیر به سقف زشت و بد منظر این بازار زیرزمینی اختصاص داده شد! به عبارت دیگر، هیچ پیاده گذری در این مسیر ایجاد نگردیده و صرفا پیاده روهای خیابان پیشین به یک معبر تبدیل شده اند.
کارشناسان و مسئولین برنامه ریزی شهرداری تبریز میتوانند با یک برنامه ی اصولی، سقف های ناخوشایند این مسیر را حذف نموده و این مسیر را به یک پیادهگ ذر تبدیل نمایند. همچنین می توان بخشی از این پیادهگذر را با سازهای موقت به حجره های کوچکی برای دستفروشان تبدیل نموده و کمی از چالشهای مربوط به این مسئله نیز کاسته شود.
بخش مهم دیگر ، راسته کوچه میباشد. این منطقه از شهر که از قدیم الایام یکی از بازارهای میوه و تره بار تبریز بوده امروزه نیز واحدهای زیادی از آن در همین صنف مشغول به فعالیت هستند. با اینحال، مشکلاتی همچون انباشته کردن زباله ها و جعبههای خالی میوهها و ریختن ضایعات میوه ها و سبزیجات و کاغذهای درون جعبه میوه ها به سطح گذرگاهها نازیبایی ها و نامطلوبی های بصری و بهداشتی در این بخش ایجاد کرده است. همچنین حمل و نقل میوه ها از وانتها به حجره ها در زمان اوج شلوغی بازار، مشکلاتی را در عبور و مرور عابرین و نیز موجب ایجاد ترافیک شده است که باز هم امید است مسئولین شهری سعی در ساماندهی و رفع مشکلات مذکور باشند.
همانطور که میدانیم رخداد بزرگ تبریز 2018 در پیش است و طبق رسم قدیم ما ایرانیها مهمترین اقدام در جهت استقبال از مهمانانمان تمیز و آراسته نمودن خانه هایمان هست. شهر نیز خانه دوم ما است و اولین گام در راستای استقبال از این رویداد بزرگ و ارج نهادن به مهمانان گردشگر، زیبا نمودن هر چه بیشتر شهرمان است. آنچه که در این نوشتار گفته شد بخشی از مسائل شهری موجود در مرکز تبریز است و حل نا بهسامانی ها و زیباسازی شهر مستلزم همکاری مسئولین شهری و مردمان این دیار است و امیدواریم تا پیش از آغاز این رویداد، شاهد دگرگونی های مثبت فراوانی در شهر و به ویژه بافت مرکزی آن باشیم.
